هر چیزی که اصطلاحا مالیت داشته باشد می تواند با توافق به عنوان مهریه قرار گیرد اگرچه که امروزه بنا بر مصالحی از جمله کاهش ارزش وجه رایج در طول زمان، رایج شده است که سکه بهار آزادی به عنوان مهریه قرار گیرد اما هر چه زوجین به عنوان مهریه انتخاب کنند می توان برای پرداخت آن مدت قرار داد. مثلا فرض کنید مهریه 110 سکه تمام بهار آزادی در عقدنامه مندرج می شود ولی طرفین در همان عقدنامه یا توافق مکتوب دیگری مقرر می کنند تا 5 سال اول زندگی مشترک زوجه حق مطالبه آن را نداشته باشد.

چندی قبل با پرونده ای مواجه شدم که مدتی بعد از زندگی مشترک زوج سه دانگ منزل مسکونی خود را در ازای مهریه همسر به انتقال داده بود و ضمن اقرارنامه دریافت نیمی از مهریه، زوجه حق مطالبه نیمی دیگر از مهریه را تا 15 سال آینده از خود ساقط کرده بود. بگذریم ...

اما به غیر از این که مهریه می تواند مدت داشته باشد می تواند پرداخت آن موکول به داشتن استطاعت مالی مرد (زوج) گردد که در واقع همان مهریه عندالاستطاعه است به عبارت دیگر تعداد دقیق مهریه توافق شده در عقدنامه قید می گردد ولی زمانی زن مستحق دریافت آن است که استطاعت مالی زوج را اثبات نماید.

بحث مهریه عندالاستطاعه و عندالمطالبه در سال های اخیر با توجه به بخش نامه ثبتی ابلاغ شده به دفاتر رسمی ازدواج قوت گرفته است و سر دفتر ازدواج با توافق زوجین می تواند نوع مهریه را به جای عندالمطالبه، عندالاستطاعه بنویسید حتی می توان از کل مهریه بخشی را عندالمطالبه نوشت و بخش دیگر را عندالاستطاعه و در این خصوص نیز منعی وجود ندارد.

فرض کنید کل مهریه 300 سکه تمام بهار آزادی است که 110 سکه آن عندالمطالبه و باقی مانده عندالاستطاعه ...

بدیهی است که اگر مهریه عندالاستطاعه باشد زن در صورتی می تواند مهریه را دریافت کند که مالی به غیر از مستثنیات دین، به دادگاه یا اجرای ثبت برای توقیف معرفی کند البته این مال می تواند منقول مثل خودرو، وجه نقد در حساب بانکی و یا غیر منقول (ملک) باشد. اگر زوج کارمند باشد توقیف 4/1 یا 3/1 حقوق با توجه به فرزند داشتن او، امکان پذیر است آنچه در مهریه عندالاستطاعه اهمیت دارد این که اعمال ماده 3 قانون محکومیت های مالی (جلب) زوج وجود ندارد و دادخواست اعسار از پرداخت مهریه نیز در این جا معنایی ندارد.

زوجین با توافق حتی بعد از عقد هم می توانند مهریه را از عندالمطالبه به عندالاستطاعه و یا بالعکس تبدیل کنند.

علی رغم این که سر دفتران ازدواج در کشور ما عمدتا از صالحین و متدینین می باشند در زمان اجرای صیغه عقد نکاح و نگارش عقد نامه در خصوص عندالمطالبه یا عندالاستطاعه بودن مهریه به زوجین توضیح لازم را می دهند ولی در مواردی نادر دیده شده است که سر دفتر ازدواج که از آشنایان زوج بوده است بدون این که توضیح بدهد مهریه را در سند ازدواج عندالاستطاعه نوشته است و زوجه نیز چون اطلاعات حقوقی نداشته و یا نوشته را مطالعه نکرده صرفا امضاء کرده است.

منبع: مهریه عند الاستطاعه